زیان گریزی ترید
ضرر بعد از چند معامله موفق
تقریباً همه معاملهگران تازهکار یک تجربه مشترک و تلخ از حرفه معاملهگری دارند. آنها شاید در چند معامله پشت سر هم سود کنند، اما در نهایت تمامی سودهای خود را از دست می دهند. چرا این اتفاق میافتد و چگونه میتوان این تجربه تلخ را پشت سر گذاشت؟ این تجربه تلخ به خاطر یک پدیده روانشناسی ترید اتفاق میافتد و در بسیاری از موارد ربطی هم به استراتژی معاملاتی شما ندارد. در این مقاله ما ابتدا علت این اتفاق ناخوشایند را بررسی میکنیم و در نهایت به شما روش حل این مشکل را توضیح میدهیم.
پدیده اثر تأخر در روانشناسی
اثر تأخر (Recency Effect) یک پدیده روانشناسی است. این پدیده نحوه به خاطر سپاری رویدادهای اخیر توسط افراد را توضیح میدهد. اثر تأخر نشان میدهد که افراد رویدادهایی که به تازگی اتفاق افتادهاند را به خوبی به یاد میآورند اما در یادآوری رویدادهای قبل از آن با مشکل مواجهاند. در همین حال اثر تقدم (primacy effect) هم نشان میدهد که افراد در یادآوری رویدادهای اولیه عملکرد بهتری دارند. فرض کنید سری از دادهها به شما نشان داده میشود. به احتمال زیاد شما میتوانید دادههای اولیه را به یاد بیاورید و در به یادآوردن دادههای اخیر هم مشکلی نخواهید داشت. با این حال دادههای میانی به احتمال زیاد فراموش خواهند شد.
اما این پدیده روانشناسی چه تأثیری بر عملکرد معاملهگر دارد؟ زمانی که یک معاملهگر به معاملات اخیر خود تمرکز میکند، تمرکز و تصور کلی خود از معاملات را از دست میدهد. در حرفه معاملهگری شما به راحتی میتوانید تحت تأثیر معاملات اخیر خود قرار بگیرید و این تأثیر روانی میتواند قدرت تصمیمگیری در معاملات بعدی شما را تضعیف کند. به همین دلیل اثر تأخر ریشه اصلی تجربه تلخی است که در ابتدای مقاله به آن اشاره کردیم. در واقع معاملات اخیر شما باعث میشوند تا شما بدون توجه به استراتژی معاملاتی وارد بازار شوید و سودهای به دست آمده را از دست بدهید.
اعتماد به نفس کاذب
زمانی که معاملات اخیر شما با سود بسته میشوند، اثر تأخر معاملهگر را قول میزند و باعث میشود تا اعتماد به نفس معاملهگر افزایش یابد. بهطور مثال شاید معاملهگر تازهکاری بهطور شانسی در چند معامله پیدرپی سود کند. حتی اگر معاملهگر تازهکار چیزی از بازار هم سر در نیاورد باز هم میتواند چنین عملکردی داشته باشد. حتماً شما هم در بازارهای روند دار قرار گرفتهاید. بازارهایی که شما از هر نقطه خرید بزنید (بازار صعودی) سود میکنید. چنین اتفاقی در بازارهای داخلی ایران هم روی داده است. قیمت مسکن همیشه سیر صعودی داشته، یا به خاطر کاهش ارزش پول ملی شاهد رشد قوی بازارهای سهام، کالا و ارز بودهایم. آیا افرادی که وارد بازارهای صعودی شدهاند، واقعاً حرفهای هستند یا صرفاً به خاطر روند صعودی قوی بازارهای اشاره شده سود کردهاند؟
حال فرض کنید که این معاملهگر تازهکار بدون داشتن دانش خاصی وارد بازار شده و سود کرده است. در چنین شرایطی اثر تأخر بر معاملهگر چیره میشود و اعتماد به نفس کاذبی را در او ایجاد میکند. ترکیب اعتماد به نفس کاذب و عدم داشتن دانش مناسب منجر به اتخاذ تصمیماتی خواهد شد که در نهایت موجب زیان و ضرر معاملهگر خواهد شد. تقریباً تمامی افرادی که وارد حرفه معاملهگری میشوند، این پدیده تلخ را تجربه میکنند. اثر تأخر باعث میشود اعتماد به نفس معاملهگر به حدی بالا رود که احساس کند خیلی باهوشتر از دیگران است و بهطور خدادادی استعداد معاملهگری دارد. هر وقت چنین احساسی به شما دست داد، مطمئن باشید که اثر تأخر بر شما غلبه کرده و به احتمال زیاد در معاملات بعدی سودهای به دست آمده را از دست خواهید داد.
یکی از راههای ساده برای غلبه بر اعتماد به نفس کاذب تشخیص این حالت است. اگر در وضعیتی قرار گرفتید که بازار را با قطعیت پیشبینی کردید، یعنی اعتماد به نفس شما کاذب است و شما از واقعیت دور شدهاید. توجه داشته باشید که در بازارهای مالی قطعیتی وجود ندارد و همیشه باید سناریوی های دیگر را هم در نظر گرفت. در واقع اثر تأخر باعث میشود تا شما بیشتر به عملکرد خوب خود در چند معامله اخیر توجه کنید و به برنامه معاملاتی و اهداف بلندمدت خود پشت کنید. درست بعد از این اتفاق باید منتظر از دست دادن سودهای اخیر باشید.
تأثیر اسکناس واقعی بر ریسکپذیری معاملهگر
هیچ چیز مثل در دست گرفتن اسکناس تمایلات ریسکی معاملهگر را تغییر نمیدهد. لمس اسکناس و احساس کردن زبری آن باعث میشود روحیه شما تغییر کند. اسکناس ۱۰۰ دلاری با عدد ۱۰۰ دلاری که در صفحه نمایش شما نشان داده میشود تفاوت دارد. وقتی شما اسکناس را در دست میگیرید، سود به دست آمده را لمس میکنید. این سود قابل لمس است. اما وقتی سود معامله در قالب اعداد دیجیتال در کامپیوتر شما ذخیره شود و غیرملموس باشد، اهمیت آن برای شما هم کمتر خواهد بود.
به همین دلیل توصیه میشود که هر وقت سود کردید (مهم نیست مقدارش چقدر باشد)، سعی کنید بخشی از سود را برداشت کنید و آن را در دست خود لمس کنید. در این حالت اگر کسی بخواهد آن پول را از دست شما بگیرد، سریعاً واکنش نشان خواهید داد و از آن مراقبت خواهید کرد. اما اگر همان مقدار سود در حساب معاملاتی شما باشد، شما تمایل بیشتری به ریسک کردن خواهید داشت و شاید از ضرر کردن آن هم هراسی نداشته باشید.
شکی نیست برای هر فعال بازار سرمایه بارها فرصتی پیش آمده که با شناسایی سود در یک زمان نا مناسب از کسب یک بازدهی بزرگ جا مانده است که علاوه براینکه در شناسایی سود بزرگ ناتوان مانده است از منظر روانی نیز اثرات به شدت مخربی بر روی ذهن و روان فرد میگذارد.
تحقیقات ثابت کرده است میزان اثر گذاری این موضوع حدود 2/5 برابر میزان رضایت از کسب سود است و این موضوع میتواند ترید های بعدی و رفتاری بعدی را شدیدا تحت تاثیر قرار دهد شاید یکی از دلایلی که اغلب میشنویم که میگویند بعد از هر معامله اشتباه کمی به خود استراحت دهید همین باشد بروز این رفتار در علم رفتار شناسی به Loss aversion ( "اسمارت وین ریت" : زیان گریزی) معروف است که نیاز به تمرین و درک رفتار های موجود دارد.
در اینجا با یک مثل سعی میکنیم وضعیت موجود را تشریح کنیم. فرض کنید وارد یک مغازه عتیقه جات میشویم و در حال نگاه کردن به اجناس گران قیمت نا خودآگاه یک عتقیه از دست ما بر زمین می افتد و میشکند صاحب مغازه شما را مقصر میداند و درصدد گرفتن ضرری که به اون وارد شده است بر میآید.
زیان گریزی
ایشان اعلام میکند قیمت این کالا 3 میلیون تومان است که شما باید آنرا نقدا بپردازید یا اینکه یه راه دیگر جلو پای شما میگذارم یک تاس پرتاب میکنیم اگر زوج آمد دو برابر ارزش جنس را باید پرداخت کنید و اگر فرد آمد نیازی به پرداخت هیچ هزینه ای نیست.
علم احتمال در اینجا عنوان میکند ضرر مورد انتظار آن فرد در هر گزینه 3 میلیون تومان است چون احتمال زوج یا فرد آمدن تاس با هم برابر است. در علم رفتاری خیلی ها ترجیح خواهند داد تاس بیندازند بعبارتی حاضر میشوند ضرری را قبلا برایشان تعریف نشده را بپذیرند تا اینکه همان ضرر 3 میلیونی را بپذیرند.
در علم رفتاری به این عمل زیان گریزی میگویند به عبارتی به هر قیمتی شده قصد داریم زیان شناسایی نکنیم این مورد در رفتار های ما در بازار مالی به شدت مشهود است که با فعال شدن حد ضرر حاضر به فعال کردن و شناسایی زیان نیستیم و حاضریم سهام را نگهداری کنیم تا دوباره به قیمت خرید و یا بالاتر بازگردد در حالیکه گاهی اوقات بازگشتی در چند سال بعد در کار نیست.
زیان گریزی حد ضرر
در رفتار عکس این موضوع هم ما شاهد هستیم که ترس از دست دادن سود شناسایی شده و شناسایی سود زود هنگام یک تریدر از اشتباهات رفتاری و فاحش تریدرها محسوب میشود. برای رهایی از این وضعیت نیاز است بتوانیم روی قیمتهای جدید تمرکز کنیم و رفتارسرمایه گذاران را در تغییرات قیمتی را رصد و آنالیز کنیم.
با تمرین و ممارست در کنترل رفتاری در این حوزه میتوانیم موفقیت های خوبی کسب کنیم و در هر قیمتی در صدد شناسایی سود نباشیم تحقیقات در بازار های مالی کشور های غربی حاکی از آن است که سرمایه گذارانی که سهامشان از قیمت خرید بالاتر رفته 2 برابر زود تر از سهامی که در زیان هستند را به فروش رسانده اند و همچنین تحقیقاتی در آلمان نشان داد سرمایه گذارانی که سهام قیمتی آنها از زمان خرید بیشتر از 30 درصد افت کرده به طور میانگین 38 درصد کمتر از سهام سود ده پرتفوی خود به فروش رسانده اند.
این تحقیقات و نتایج آن نشان از درجه اهمیت ریسک گریزی و رفتار شناسی سرمایه گذاران در بازار های مالی را دارد.
انتشار: "اسمارت وین ریت"